AKP yeni anayasa için ipucu verdi: 1921 yükleniyor…

Parlamentoya bir dönem ara verdikten sonra Mayıs 2023 seçimlerinde yeniden AKP Diyarbakır Milletvekili seçilen Galip Ensarioğlu, gündemde yer alan konulara ilişkin olarak Meclis’te gazetecilerin sorularını yanıtladı. Ensarioğlu’nun DEM Parti, CHP’ye karşı aday çıkardığı halde iki partinin arasında bir ittifak olduğunu öne sürmesi gazetecilerin dikkatini çekti. Başak Demirtaş’ın adaylık çıkışından, Selahattin Demirtaş’ın DEM Parti içerisindeki pozisyonuna, terör örgütü PKK’nın DEM Parti’ye müdahalelerine kadar dikkat çeken başlıklarda konuşan Ensarioğlu’nun genel olarak gözden kaçan bir çıkışı daha oldu.

AKP’li Galip Ensarioğlu, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın da uzun süredir dile getirdiği ‘Yeni Anayasa’ konusuna değindi. 31 Mart seçimlerinin ardından yeni anayasa konusunu gündeme alacaklarını belirten Ensarioğlu bu konunun AKP’nin ‘en büyük vaadi ve projesi’ olduğunu ifade etti.
Ensarioğlu konuyla ilgili şunları söyledi:

“Anayasa bizim en büyük vaadimiz ve projemizdir. Biz Türkiye’de bu kadar hizmet yapıldı ama asıl insanların bu ülkede mutluluğunun birlik beraberliğini pekiştirecek olan sivil demokratik çoğulcu bir anayasa. Bunu Türkiye beceremedi. Belki 1921 anayasası en demokratik olanıydı. Şu ana kadar onun gibi anayasa yapamadık. Biz yeni, sivil demokratik bir anayasa ile bütün anayasalar geçmişten beri devleti merkeze aldı, şimdi devlete karşı insanı koruyan, yasakları değil, özgürlükleri tarif eden bir anayasayı neden yapamayalım. Bu dönemin en büyük vaadidir.”

Ensarioğlu’nun yeni anayasa için rol-model olarak işaret ettiği 1921 Anayasası, Kurtuluş Savaşı sırasında cumhuriyetin ilanından önce yapılmıştı. 1921 Anayasası birçok alanda herhangi bir kanun ve hüküm içermediğinden çerçeve anayasa olarak kabul edilir. Kısa bir anayasadır ve 23 maddeden oluşur. Türkiye’nin ilk temel anayasası olarak bilinir. Ancak cumhuriyetin kuruluşuyla birlikte yeni devletin ihtiyaynı zaçları doğrultusunda 1924’te yeni bir anayasa yapılmıştı. Ensarioğlu, AKP’nin yeni anayasa projesiyle ilgili olarak cumhuriyet öncesine bir dönüşün sinyalini verdi.

Öte yandan, DEM Parti’nin CHP’yle ittifak halinde olduğunu ve AKP’nin DEM ile herhangi bir pazarlığının olmadığını belirten Ensarioğlu, 1921’e işaret ederek yeni anayasa vaadinden söz etmesi oldukça ilginç. Çünkü DEM Parti de tıpkı Ensarioğlu’nun yaptığı gibi cumhuriyetin ilanından sonra yapılan anayasaya tavır alıyor ve cumhuriyet öncesine dönüşü savunuyor. Bu bakımdan DEM’in CHP karşısında aday çıkararak AKP’yle yeni bir ‘çözüm süreci’ pazarlığına oturduğuna dair iddialar Ensarioğlu tarafından yalanlansa da hala güncelliğini koruyor. Geçmişte yaşanan ‘Kürt açılımı’ ya da ‘çözüm süreci’nin temel meselesi de toplumun etnik kimlikleri üzerinden tanımlanmasına dayanıyordu. Ensarioğlu’nun yeni anayasasının da toplumu mikro kimliklere göre şekillendirmek isteyeceği açıkken DEM ve AKP arasında pazarlık/diyalog olmadığını söylemek kamuoyuna inandırıcı gelmedi.

BAHÇELİ BU İŞE NE DİYECEK
MHP’nin anayasanın ilk dört maddesi konusundaki tavrı biliniyor. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, 2023 Ekim’inde yeni anayasanın hazırlanmasında 100 maddelik teklif metniyle hazır olduklarını belirterek, “Toplumun her kesimi bu sürecin içinde olmalıdır.” demişti. MHP Genel Başkan Yardımcısı Feti Yıldız, partisinin hazırladığı 100 maddelik anayasayla ilgili yaptığı açıklamada, “Cumhuriyetimizin temel ilkeleriyle çatışma yoktur. İlk dört maddeyi değiştirmeye yönelik girişimler yoktur. Keyfî yönetime cevaz verecek bir düzensizlik yoktur.” dedi.

1921 Anayasası’nın dönemin şartları nedeniyle içermediği ancak cumhuriyetin ilanının ardından şekillenen ilk dört madde ve bunların değiştirilemeyeceği ilkesi Ensarioğlu’nun önerdiği anayasada yer almazken MHP bu konuda bir kırmızı çizgi çekmişti. Cumhur İttifakı içerisinde yer alan AKP ve MHP’nin yeni anayasa tartışmalarında karşı karşıya kalması olası görünüyor.

1921-1924 ANAYASALARI
Türkiye’nin Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde işgal güçlerine ve İstanbul’daki Osmanlı yönetimine karşı verdiği Kurtuluş Savaşı’nın temel anayasal belgesi olan 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, TBMM tarafından kabul edilerek yürürlüğe girmişti. Kurtuluş Savaşı’nın başarıya ulaştırılıp cumhuriyetin ilan edilmesiyle ortaya çıkan yeni anayasa ihtiyacı da 1924 yılında karşılanmıştı.

Her iki anayasa karşılaştırıldığında Ensarioğlu’nun neden 1921’e işaret ettiği ortaya çıkmaktadır. 1921 Anayasası’nda egemenlik ilke olarak millete verdiği halde henüz ilan edilmediği için cumhuriyet kavramı yer almamaktadır. Milli Mücadele’nin kendisi bizzat ulusal varlığın yeniden tanımlandığı bir süreç olduğu için henüz Türk milleti kavramı da berrak bir şekilde bu metinde ifade edilmemişti. O süreçte ‘Osmanlı’ ve ‘müslüman’ kimlikleri ön plandaydı.

Laikliğin yer almadığı 1921 Anayasası’nda din-devlet ilişkilerinin cumhuriyet döneminde alacağı şekil netleşmemişti.

1921 Anayasası’nın yarattığı boşluklar cumhuriyet döneminde yapılan devrimlerle ve yeni bir anayasayla dolduruldu. Türk milleti ve cumhuriyet kavramları yerli yerine oturdu. Ancak bugün yeni anayasa konusunda cumhuriyet öncesine dönüş Türk milli kimliğinin ve cumhuriyetin kuruluşundan geriye gitmek anlamını taşıyor. Ayrıca bunun din-devlet ilişkileriyle ilgili boşluklar yaratabileceği değerlendirilmektedir.

Öte yandan, 1921 Anayasası yasama ve yürütme yetilerini mecliste toplarken, cumhuriyetin ilanından sonra yapılan başta 1924 Anayasası olmak üzere günümüzde uygulanan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne kadar gelen bütün anayasal metinler yasama ve yürütme yetkilerini kuvvetler ayrılığı prensibi ışığında tanımlamıştı. 1921 Anayasasına dönüş yasama ve yürütme yetkilerinin ‘kuvvetler birliği’ prensibine göre inşa edilmesi için AKP’nin ihtiyaç duyacağı zemini yaratacaktır.

Uğurcan Yardımoğlu

Odatv.com