Denizlerin Dev Canavarı: Kraken

Kraken, İskandinav kökenli, devasa ve kafadan bacaklı efsanevi deniz canavarıdır. Anlatılan efsanelere göre bir ada kadar büyük olan kraken, Norveç ve Grönland civarlarında gezip denizcilere terör estirir. Yıllar boyunca yazarlar, krakenın 13-15 metre boyundaki dev kalamarlardan geldiğini öne sürdü.

Popüler kültürdeki yeri
Karayip Korsanları film serisinde yer alan Kraken, aynı zamanda mitolojik bir deniz yaratığı olup Davy Jones’un emri altındadır. Davy Jones menzil dışı düşmanlarına Kraken’i gönderir. Bir kafadan bacaklı olup, boyu yaklaşık 1400 metredir. Film serisinin üçüncü filminde (Karayip Korsanları: Dünyanın Sonu), Davy Jones tarafından öldürülmüştür. Nedeni ise Davy Jones’un artık denizler üstünde hakimiyetinin kalmamasıdır. Öldürülmesi emrini Cutler Beckett vermiştir. Karayip Korsanları film serisi dışında bir başka Hollywood yapımı olan Titanların Savaşı filminde de yer almıştır. Bunun dışında Kraken benzeri bir deniz yaratığı Yeşilçam yapımı olan Tarkan: Viking Kanı adlı filmde de kullanılmıştır.

Suyun altında olmak bir yana, su üstünde seyahat etmenin bile bilinmezliğe açılan bir kapı olduğu eski zamanlarda, deniz ve okyanuslar bugün olduğundan çok daha esrarengiz ve korkutucuydu. Hal böyle olunca, evlerinden ayrılıp denize açılan mürettebatlar geriye anlatacak onlarca hikayeyle dönüyorlardı… Yeni üyelerimizden Su Güzel, bu hikayelerin en popüler kahramanlarından birini, Kraken’i bizler için anlattı. Keyifli okumalar!

İnsanın değerli özelliklerinden merak etme ve anlamlandırma çabası tarih boyunca süregelmiştir. Gördüklerinin ve bilmediklerinin hikayesini anlatmak isteyen insan, mitolojinin temelini oluşturur. Ateşi, toprağı, yurdunu, hatta kıtaları keşfetmesinin ardından sıra yüzyıllardır merak edilen büyük bilinmezliğe gelir: Deniz ve okyanuslara. Gemilerin ve donanmaların gelişmesiyle sayıları artan mürettebatlar, açıklarda tecrübe ettiklerini karadaki tanıdıklarına anlatmış, böylece birçok mitolojik hikaye baş göstermiştir.

Bu hikayelerin ürünlerinden biri olan Kraken, devasa bir ahtapot veya kalamar olarak tanımlanabilir. 1180 yılından itibaren Norveç kıyı halkına korku salmaya başlayan bu yaratık öylesine büyükmüş ki vücudunu kara zannedip demir atmaya çalışanlar, hatta gemisiyle beraber bütün olarak yutulanlar olurmuş. Kollarıyla yarattığı dalgalar gemileri devirir, çıkardığı ses dalgaları okyanusun dibinde depremlere neden olurmuş. Efsaneler o kadar büyük ve detaylıymış ki yaratığın fizyolojik özellikleriyle ilgili ayrıntılara rastlamak bile mümkünmüş.

Örneğin, Kraken yakaladığı balıkları üç aya yakın bir sürede ancak sindirebilmekteymiş. Bir sonraki öğünü için ise balıkları teker teker avlamak yerine onların kendisine gelmesini sağlarmış. Nasıl mı? Midesinde kalan sindiremediği kısımları denize kusarak çevresindeki suyu bulanıklaştırır ve oluşan kokuyla yeni balıkları kendisine çekermiş. Her ne kadar mide bulandırıcı olsa da bu yöntem, birçok denizcinin Kraken’in avlanma bölgelerine giderek toplanan balıklardan nasibini almasını da sağlarmış.

Sadece bir efsane olarak tarihe karışması muhtemel olan bu yaratığın hikayesi, 1853 yılında Danimarka kıyılarına çıkmış bir kafadanbacaklının bulunmasıyla faklı bir boyut kazanmıştır. Halk arasında Dev Kalamar olarak bilinen, bilimsel adıyla Architeuthis dux, Kraken’in kökenini oluşturan canlı olarak kendine bilimde ve mitolojide yer bulmuştur. Hakkındaki araştırmalar halen sürmekte olan Dev Kalamar’ın 18 metre uzunluğuna ulaşabildiği ve hayvanlar aleminin en büyük gözüne sahip olduğu gibi bazı kilit bilgiler kesinlik kazanmıştır. Bu devasa gözleri kalamarın derin sularda bile iyi görmesini sağlamaktadır. Öyle ki, doğadaki iyi serbest dalıcılardan biri olduğunu bildiğimiz İspermeçet balinası ile aynı derinliklerde bulunduğu, hatta balinadan kaçtığı videolar elde edilmiştir. Devasa boyutuna rağmen bilim dünyasında gizemini koruyan Dev Kalamar, insanları varlığıyla şaşırtmaya devam etmektedir.

Dev Kalamar‘ı, Kraken’i veya onlardan esinlenerek oluşturulmuş diğer karakterleri günümüz popüler kültüründe görmek de mümkün. Örneğin Karayip Korsanları film serisinde Davy Jones’un emrinde olan 1400 metre uzunluğundaki ahtapotumsu yaratık denizlerin hakimiyetinde büyük rol oynamaktadır. Herman Melville’in 1851 basımlı Moby-Dick isimli klasik romanının Starbuck isimli karakterinin “Büyük yaşayan kalamarı görüp hikayesini anlatacak durumda evine dönen çok az gemi olmuştur,” sözlerinde de Kraken benzeri bir canlının izine rastlıyoruz. Bu tanım bir başka klasik olan Denizler Altında 20.000 Fersah eserini yazarken Jules Verne’ye de ilham olmuş, romanda Kraken’den bahsedilen bir bölümün varlığına yol açmıştır. Devasa bir kalamarın bir deniz canavarı olarak ünü yalnızca batılı kitaplarda ve Hollywood’da değil Yeşilçam’da da boy göstermiş. Sezgin Burak’ın aynı isimdeki çizgiromanından uyarlanan Tarkan: Viking Kanı isimli 1971 yapımı bu Türk filmi, Tarkan serisinin üçüncü filmidir. Çizgi romanda Vikinglerin idam edecekleri kişileri yem olarak attıkları ejderha motifi filme devasa bir ahtapot olarak uyarlanmıştır. Kraken benzeri bu figürün hareket kabliyeti kollarına bağlanan ipler ve içine giren insanlar sayesinde oluşturulmuş. Figür, aynı zamanda dünya sinemasında denizde kullanılan maketlerin ilklerindendir.

Kaynakça

Rodrigo Brincalepe Salvador. “The real-life origins of the legendary Kraken” Erişim: 1 Mayıs 2019. http://theconversation.com/the-real-life-origins-of-the-legendary-kraken-52058

The Museum of Unnatural Mystery. “The Kraken” Erişim: 10 Nisan 2019. http://www.unmuseum.org/kraken.htm

Matt Simon. “Fantastically Wrong: The Legend of the Kraken, A Monster That Hunts With Its Own Poop” Erişim: 4 Şubat 2019. https://www.wired.com/2014/09/fantastically-wrong-legend-of-the-kraken/