Eskilerden Eskilerin Değeri Diye Adlandırılan

ANASAYFA / Genel / Güncel / Malatya
17 Nisan 2020
0 YORUM
admin

ÖKÜZ ARABASI

Başta kurtuluş savaşımız olmak üzere bir dönemin en gözde ve en önemli taşıma aracı öküz arabası. Tüm evlerde mutlaka bulunurdu öküz arabası olmayan aile olmazdı iki öküz tarafından çekilen öküz arabaları kızderbentlilerin 1980lerin sonuna kadar enfazla kullanılan taşıma aracıydı . Bazen bu arabaya doluşur tarlaya çifte, tırpana , harmana giderdik. Çoğu zamanda harmana biçilmiş bugay ve yulaf demetlerini taşırdık. Yol boyunca çocuk bağrışmaları ve öküz arabası sesinden sesinden oluşan bir koro bizlere eşlik ederdi. Hiç duymamış olanlara bu müzikli inilti sesini anlatmak sanırım olanaksız. Özellikle sabah erken saatlerde yada akşam geç vakitlerde daha iyi duyulan bu ses beni halen etkilemektedir. Tekerlekler döndükçe iki ahşabın birbirine sürtünmesi sonucu oluşan bu gıcırtılı sesin az çıkması için biz o zamanlar tekerlekle milin arasına katran sürerdik değnek biçimindeki gereçle sürülür.Bu hem ses çıkarması hemde sürtünmeden dolayı yanıp kırılmaması içindir.yinede öküz arabasından mulaka ses çıkardı. Köyün yaşlıları ise daha öküz arabası görülmeden uzaklardan gelen sesinden kimin arabası olduğunu hemen söyleyiverirler öküz arabasının en önemli özelliği iki öküz tarafından çekilmesi ve tamamen ahşaptan yapılmasıdır.öküz arabası iki mil ve ortadan bunları birbirine baglayan bir mil bulunur buğünkü arabaların beklide temelini oluşturmuştur arka iki teker yönü sabit ön iki teker yaklaşık 45 derece acı ile dönebilecek kabiliyettedir tümü tahta olan bu tekerler çamur tutmaması için genelde çam ağacından yapılıp, aşınmaması içinde etrafına 2 cm eninde demir çember geçirilir. Öküzler arasından geçen uzun bir üçgen şeklindeki “ok” ana yapıyı oluşturur. Bu okun ucuna boyunduruk bindirilir. Uzun bir tahtadan oluşan boyunduruğun iki tarafındaki üstü çam, altı meşeden yapılmış bölümleri “zevye” lerle birbirine kayışla da öküzlerin boynuna bağlanır. Öküz arabası dört tekerin önüne üçgegene bir ok takılmış şekliyle, uçtaki meşeden yapılmış boyundurukla kayışı tutan yuvarlak ağaçlara zevye ile öküz veya manda derisinden yapılmış kayış, boyunduruk ile birleşir.

Ekin taşımak için dağlardaki tarlalara sabah erkenden gidilip orada şafakla birlikte ekin sarılıp yollara düşülürdü. Bu meşekatli iş şimdiler beklide dedelerin torunlarına anlattığ bir masal gibi gelmek tedir her evde mutlaka bu tür araba hikayeleri vardır.

ESKİ HARMANLAR

DÜVEN DÖVMEK( DÜVEN HARMANI)

Eskide he evin bir harman yeri mutlaka vardır bu kızderbentte çiftçilikle ugraşanların olmazsa olmazlarındandır harman yeri harman bittikten sonra bahçe olarakda kullanılabilir

Harman yeri harman alanı neden bu kadar genişti. O kadar geniş olmasına karşı yine de yetmiyor zaman zaman harman yeri kavgaları eksik olmuyordu. Günlerce tarlalarda ekinler biçilip demetlenir , arpalar budaylar yulaflar Daha sonra bunlar öküz arabasıyla veya at arabasıyla eşeklerle veye atlarla harmana taşınır yuvun dedigimiz yuvarla bir daire biçiminde harmana getirerek yıgardık. Harmana getirme işini bitirdikten sonra harman yerine yuvarlak biçimde dağıtılır, buna sap saçma denirdi. Harman yerleri dar geldiğinden sap saçma işide kalın ve yüksek olurdu. Saçma işinden sonra ya saçan insanlar boyundurukta koşulu öküzlerle ya da koşumlu atlarla üzerinde gezinilip yassıltılırdı. Üzerinde dönülmeye başlanırdı. Düven sürmenin inceliği her dönüşünde değişik yerlerine uğratmaktı düveni yoksa harmanı samana dönüşme işi geç olurdu.gerçi ben kendi köyümüzde düvenle harman işini görmedim fakat komşu koy olar Yörük girek orada çok zaman düven dövdük düven dövme çok zahmetli bi iştir bizde küçük ikin inekleri dağda kendi haline bırakıa konşu köy düven dövevmeye gigerdik onlarda bize düven dövme işini bizi birakır bizde adete bir lunaparkta oyun oynar gibi zevk alırdık.

Harmanın yüzündeki saplar saman durumunda gözükmeye başlayınca birinci aktarma işi dirgenle yapılırdı. Aktarma harmandaki sapların ters yüz edilmesi olayıydı. Aktarmadan sonra büyük deste parçaları görünüyorsa bu parçaların dirgenle küçültülmesine veya üçüncü aktarmada sap çok görünüyorsa sapları üste çıkarma işleminin yapılmasına çevirme denirdi. Bu aktarmadan sonrada hayvan gezdirme işi yapılırdı. Hayvanlar düyene koşulur üzerinde bir kişiyle düyen sürmeye başlanırdı. düyendeki kişinin öteki önemli görevi sıçan öküz veya beygirin boklarını harmana düşürmeden kürekle arkasına yetiştirip tutarak sürülen harmanın dışında uygun bir yere döküp gelmekti. Bu eksiklik veya gecikmenin bedeli de yukarıdaki gibi azar ile cezalandırılırdı. Harmanın yüzü samanlaşınca dirgenle ikinci aktarma yapılırdı Artık saplar az görülmeye başlayınca harman küreği dediğimiz çam ağacından yapılmış küreklerle üçüncü aktarma yapılırdı. Düyen sürme işi sürerken harmanın yüzü yarı saman yarı kes durumuna gelince dördüncü- buna son aktarmada denir- aktarma yapılırdı.. Bundan sonraki sürme samanın inceltilmesi veya açılmadan kalan başakların açılımının sağlanarak saman içine boşaltılmasına yönelik düyen sürme çalışmasıydı. Artık harmanı öldürdük denirdi. Bu harman, harman küreği ve tırmıklar yardımıyla kuzeydoğu yönünde uzunca toplanırdı. Buna harman yığma denirdi. Yığılan harmanın tabanı harman süpürgeleriyle süpürülüp üzerine atılırdı bu süprüntüler. Harman yığıldıktan sonra üzeri küreğin arkasıyla vurularak düzeltilirdi.sap ile başaktan kurtulan taneler elenmeye bırakılırdı.

Bazı yıllar harman döneminde uzun zaman yel esmezdi. Harmanlar yığılır, düyen sürme işi biter günlerce yel esmesi için harmanda beklenirdi. Yel esecek ki yığılan harmanlar savrulup tane ile saman birbirinden ayrılabilsin. Harman savurmak işi önce yaba ve tırmıkla sap saman birbirinden ayrılır ruzgarın yardımıyla tane ve saplar bir birbuçuk metreden aşağı bırakılır taneler alta samanlar biraz daha ireri dişer bir birinden ayrılmaya çalışılırdı. Çocuklar harman savurma işine girmek için çabalar, büyüklerde taneleri kaçırırsınız diye o işe yanaştırmazlardı. Çocuklar belki de büyüdüklerini kanıtlamak için bu işi yapmak istiyor olabilirlerdi kim bilir?. Çekilen bunca emeğin karşılığının alınmaya başladığını görmek sevinci çok büyüktür o günkü yorgunlugun unutuldugu zamandır. Ayıklanan tane çuvallara doldurulur gelecek dönem tohumlukları ve deyirmene gidecekler ayırılırdı. Toplanan bugday eşek veya atlarla eve götürülür samanlarda öküz arabaları ile eve götürülürdü.

ÜVENDİRE

Eskiden öküzlerle çift sürerken her çiftçinin mutlaka birtane üvendiresi bulunurdu üvendire genellikle kızılcık agacından seçilir agaç yaklaşık bir santimetre capında düzbir sopadan yapılır genellikle agaç yaç iken kabuğu soyulmadan ateşte kızartılırdı kabugu soyulduktan sonra adeta vernillenmiş şekilde dururdu buna sopanın kalın tarafına üçgen biçiminde bir demir bulunur sopanın ince tarafında ince çivi çakılır demir tarafıyla genellikle üvendirenin kullanma amacı çiftçi çift sürerken sabana ve pulluğa toprak yapışır saban ve pulluk kullanılmaz hale gelir başındeki demir yardımıyla pulluk ve saban güzelce temizlenir çiftçi zaman zamanda hayvanları yola getirmek amacıyla ucundaki çivili tarafıyla hayvanları dürter bu öküzlerle çiftçilik yapan her çiftçinin kullandıgı bir alettir.

HARMAN MAKİNESİ

Daha dün gibi hatırlıyorum köyümüzde harman makineleri ile bugday arpa yulaf tane ile saplarından ayırmak için köye harman makineleri gelirdi o zamanlar köyün girişimde ve çıkısındakı harman yerlerinde Eskimo ların evleri gibi durur idi köyün iki girişi adeta bir bugday deposunu andırırdı köyün girişleri o zamanlar tarlada elle biçilen bugday ve yulaf sapları demetler yapılarak eşek at veya öküz arabası ile taşınırdı harman yerlerine burada yıgınlar halinde dizilirdi harman makinelerini beklerlerdi harman işi çok zahmetli ve ekip çalişması gereken bir iştir bir harmanı yapmak içim iki kişi demetleri atmaya iki kişi taneleri çuvallamak için iki kişide çıkan ürünü tartmak için yaklaşık yedi sekiz kişiye ihtiyaç vardı bu işlemi kızderbentli genellikle imece yöntemini kullanarak halletmektedir harman dövme işlemi makine sahibinin bir adamı genellikle makinenin demetleri makineye giriş yerinde balabanda birkişi makinenin elek bölümünü birkişide öndeki traktör bölümünü kontrol ederdi şimdi bu harman makineleride tarih olmuştur.

TEL DOLAP

Eskiden mutlaka bir tel dolap bulunurdu tel dolabı dolap iki bölümden oluşurdu üst kısmı yemek koymak için atl tarafı ekmek koymak için kullanılırdı buzdalabından önceki dönemde mutfagın en önemli eşyalarındandı tel dolap. zeytinyağlılar ve etli yemekler muhafaza edilir ayrıca tulumdan cıkarılmış peynirler fıçılardan çıkarılan zeytinler yemeklerden ve kahvaltıdan artan yemekler konurdu. bizim dolaplara her evde olurdu.