Harput Elazığ Amerikan Kolejinin Tarihçesi

HARPUT ELAZIĞ AMERİKAN KOLEJİNİN TARİHÇESİ

Harput’ta Ermeniler Süryaniler Müslümanlar ve Çok az sayıda da Rum nüfus yaşıyordu Gregoryan Katolik Protestan Mezheplerine sahip Bir nüfus vardı !..  Harput tücarları Diyarbakır Van Adana Bitlis Erzincan Gibi vilayetlere mal sattıkları gibi Rusya İran Fransa Amerika gibi ülkelerede Deri Buğday Şarap Halı Kuru meyve ihraç ediyordu Bu dönemde Harput esnaflarının namı Tüm dünyaya yayılmıştı !..

Harput’da Yemeniciler çarşısı Semerciler çarşısı Kuyumcular çarşısı Deri imalathaneleri Dabak haneler İpek böcekciligi Halı dokumacılığı gibi Meslek guruplarında Çarşılar oluşmuştu !..  Amerikan kolejli kurulduğunda Harputda bulunan azınlıkların olsun Müslümanların olsun Sosyal yaşantılarına Bir çok yenilikler getirmiştir Amerikalıların Harput’a gelişi 1856 yılına dayanır George H. Dunsman adında Genç bir misyoner Harput’a gelmiş ve Harput’da misyonerlik çalışmaları için İncelemeler ve araştırmalar yapmıştır Bu incelemeler ışığında Harput’daki azınlıkların Bu çalışmalar için Çok uygun olduğuna karar vererek Harput’da Misyoner okullarının kurulması için Girişimi başlatır !..

1857 yılında Harput’a C. H. Wheller adında Bir misyoner daha gelmiştir Kısa zaman sonra ise O. P. Allen ile H. N. Barnum da Harput’a gelir Amerikan koleji Harput’da Şehroz Mahallesinde ilk önce Birkaç bina satıl alınarak Kolejin yapımına başlanmıştır Amerikan Misyoner Cemiyetleri tarafından Çok ciddi maddi imkanlarda sağlanarak İlerleyen zamanlarda Alınan binaların sayısı artar Amerikan kolejli sahası 60.000 metrekareyi bulur O yıllardaki Harput evlerine göre Oldukça modern binalar yapılmıştır Şehroz mahallesinde bina satın alınarak Bu binalar yapıldığından Kolej bir birinden bağımsız binalardan Oluşmasına neden olmuştur. Kolej Harput Dağ Kapı dışında Mezra’ya çok hakim bir tepede yapılmıştır Sur dışında yer alan bu kolej Sur içindeki mahallelere göre Oldukça yeşil bir alandır !..

Bu girişimde maddi olanakların Geniş olması yıllık ödeneğin belirlenerek Bu ödeneğin özelikle Amerika’dan karşılanması 1800 li yılların 2. yarısında Harput’da mükemmel denecek Bir eğitim örgütlenmesine gidilmesine Neden olmuştur Misyonerler Hiçbir masraftan kaçınmayarak Harput’daki Geleneksel sivil mimariye uygun Bir tasarım içeren Kolej binasını yapmışlardır Bu özelliklerinden dolayıdır ki Harput koleji Gerçekten incelenmeye değerdir Harput da En fazla 2 katlı binalar yapılırken Kolej binası 4 katlı ve kat yükseklikleri Oldukça fazla olup 5 metre’yi bulur Binalarda çıkmaların yapılması Harput evlerinden etkilenilerek yapılan Bir tasarımdan başka bir şey değildir Bu tasarım anlayışında Harput’lu ustaların etkisinin de Olduğunun da göstergesidir Binaların yapımında Harput evlerinde olduğu gibi Arazinin eğimine göre kot kazanmak ve Binada ahır samanlık kiler gibi Harput evi için çok önemli olan Alanların oluşmasını sağlamak içinde İstinat duvarları yapılmıştır !..

Bu mantık kolej İnşaatı’nda da yapılmış Böylelikle binalarda Hem su basamağı oluşturularak Binanın nemden ve Dış etkenlerden korunması sağlanmış Hem de binaların Düzgün bir zemine oturması sağlanmıştır Ayrıca oluşturulan bu mekanlar Yine Harput evinde olduğu gibi Ahır kiler olarak kullanılması sağlanmıştır Harput kolejlinin kurulduğu Şehroz mahallesinin arazi eğiminin Fazla olması binaların kurulduğu sahadan Maksimum şekilde yararlanmak için O, bölgedeki zemin yapısının Taş kaya zemin olmayıp Daha yumuşak Bir toprak olmasından dolayı Zemin emniyetini arttırmak için İstinat duvarlarının da Yapıldığını görmekteyiz Taş duvar olarak yapılan Bu duvarlar maalesef Zamanla yıkılıp sökülmüştür Kolej sahası içindeki binaların Damlı olanları Kolej yöneticilerinin kaldığı evlerdir !..

Asıl kolej binaların da ise Kurşun ve çinko malzemeye dayalı Çatı yapılmıştır

1- Kolejde Harputlulardan başka Çevre illerden Bingöl Arapkir Kemaliye Dersim Erzincan Diyarbakır’dan gelen Ermeni Süryani örgenciler Yatılı eğitim görüyorlardı Kolej bünyesinde Yurt aşhane yapılmıştır !..

2- Kolejde kimsesiz çocuklar için Yetimhane yapılmıştır Bu yetimhanelerde Amerikan kolejinde 177 kız 122 erkek Kimsesiz çocuk kalıyor ve Kolejde eğitim görüyorlardı !..

3- Şehroz Mahallesinde Var olan kilise yerine Daha büyük bir kilise yapılmıştır Kolej bu kilise çevresinde Gelişerek genişlemiştir !..

4- Kolej binalarında Gösteri yapmak amacıyla müsamere ve Konser verilen salon yapılmıştır !..

5- Kolej bünyesinde Bir orkestra kurulmuştur Konserler verilmiştir !  6- El işi dersleri için Atölye salonları yapılmış Resim Dikiş Nakış İpek böcekçiliği Marangozluk gibi her alanda Kurslar düzenlenmiştir !..

7- Şehroz Mahallesinde Sadece kolej binaları yapılmamış Yaz ve kış aylarında kullanılmak üzere Öğretmenlerin oturacağı Lojmanlar yapılmıştır !..

8- Okul bünyesinde revir yapılmış Bu revirlerde sağlık derslerinde Staj yapma imkanı sağlanmıştır Bu revirlerde Hemşire ve Tıp araştırmacısı yetiştiriliyor Ve bu hemşireler Hastanelerde görevlendiriliyordu !..

9- Kolejden mezun olan örgencilerin Yüksek örgenim yapmaları için Başta Amerika olmak üzere Bir çok ülkede Yüksek öğrenim görmek için Burslar sağlanmıştır !..

10- Rüzgar enerjisinden yararlanarak Bir su deposu yapılmış Bu depo sayesinde Su sıcak yaz aylarında kullanılmıştır !..

11- Binalar Harput mimarisine uygun Tasarım yapılarak inşa edilmiştir !..

Kolejde karma eğitim yapılmaz Ayrı sınıflarda eğitim verilmiştir Kız ve erkek öğrenciler Ayrı sınıflarda eğitim görmüşlerdir İlk öğretimden yüksek öğretime kadar Tüm eğitim bu okullarda veriliyordu Kolej eğitiminde Çok modern yöntemler kullanılmıştır Kolej yalnız Harput a değil Tüm bölgeye hitap eden Bir eğitim kurumu kurulmuştur Harput da Sadece azınlıklara ait çocuklara ve Gençlere eğitim ve öğretim verilmemiştir Bazı Müslüman ailelerin çocukları da Bu okullara gitmiştir Öğrencilerin dışında kolejde Ev kadınlarına ve esnaflara yönelik Eğitimde verilmiştir Ev hanımlarına Dikiş Nakış Dokumacılık Marangozluk Dericilik ve Müzik dersleri verilmiştir Bu dersler sayesinde Halk da Müzik aletlerini çalmayı örenmiştir Kolej bünyesinde Bir müzik gurubu da kurulmuştur Müzik aletleri Avrupa’dan ve Amerika dan getirtiliyordu !..

Okulda ders olarak Ermenice Fransızca İngilizce Cebir Edebiyat dersleri Ermeni tarihi teoloji Felsefe Sosyoloji ve Sağlık dersleri veriliyordu !..  Böylesine kapsamlı çalışan Bu misyoner okullarının tamamında 1900 yılların başında Öğrenci nüfusu 1400 kişiyi bulmuştu Kolejde bu kadar öğrenciye Eğitim verecek öğretmen kadrosunu Bünyesinde tutmak içinde Okul idaresi bir çok tedbirler almıştır Öğretmenlere kolej sahasının bulunduğu Mahallede lojmanlar tahsis edilmiştir Yaz aylarında Öğretmenlerin dinlenmesi amacıyla Harput selvi bahçelerinde Yazlık evler yapılmıştır !..

Harput’da arazinin sınırlı olması Ekilip biçilmesine uygun olmaması Harputluların Harput çevresinde ve mezra da Sulu arazilere yönelmesine Sebep olmuştur Bu yerleşim yerlerinden biride Selvi bahçeleridir Selvi bahçeleri Harput’un kuzey batısında Oldukça yeşil bir bölgedir Bu sulu bahçelerde Hem öğretmenlerin Sebze ve meyvelerini yetiştiriliyor Hem de yeşil bahçeleri ve Havuz başlarıyla dinlenme yerleri Görevini görüyordu Bu bahçeler yazlık evlerin dışında Amerikan kolejlinde görev yapan Öğretmenlerinde Öldüklerinde gömüldükleri Mezarlık olarakta kullanılmıştır !..

Kaynak: “Harput Çırası Dergisinde 2005 yılı”