İngiltere – Türkiye ortaklığının güçlenmesinin ardında ne var

Uluslararası Düşünce Kuruluşları Eylül 2023 Raporu yayınlandı. Rapor’da Türkiye ile İngiltere arasında güçlenen ortaklığın nedenlerine de yer verildi

İngiltere’nin Avrupa Birliği’nden (AB) ayrılması, ülkenin dünyanın geri kalanıyla etkileşimini değiştirdi. Pek çok açıdan Türkiye ile ikili ilişkilerin, özellikle de Ankara ile ticari ve ekonomik işbirliğinin derinleştirilmesinde hızlandırıcı bir işlev gördü.

İngiltere, Brexit sonrası ticari ilişkilerini çeşitlendirmek için yeni fırsatlar ararken, Türkiye’yi ilgi duyulan bir pazar ve ayrılmaz bir ortak olarak kabul etti. Son olarak, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Mayıs ayında yeniden seçilmesinin ardından İngiltere Başbakanı Rishi Sunak, Twitter’da İngiltere ile Türkiye arasındaki “ticareti büyütmekten NATO müttefikleri olarak güvenlik tehditleriyle mücadele etmeye kadar güçlü işbirliğini sürdürmeyi sabırsızlıkla beklediğini” yazdı.

Her iki ülke de mevcut İngiltere-Türkiye Serbest Ticaret Anlaşması’nı yeniden müzakere etmek için görüşmelere başlamak da dâhil olmak üzere ortaklıklarını daha da güçlendirmeye karar verdi. Ancak bu güçlenen ortaklık, İngiltere hükümetinin 2010 yılında ana hatlarını çizdiği stratejik ortaklığa dayanan yatırım, göç politikası ve savunma işbirliği gibi ticaretin dışında birçok alanda da görülebilir.

TİCARET

İngiltere, özellikle AB dışında ticari ortaklıklarını çeşitlendirme stratejisinin bir parçası olarak Türkiye’yi hedef pazar olarak belirledi. Türkiye, İngiltere’ye kendi pazarına erişim olanağı sağlamakta ve aynı zamanda İngiltere’nin stratejik çıkarlarının bulunduğu Doğu Avrupa ve Orta Doğu’daki diğer dinamik pazarlara giriş noktası olarak hizmet vermektedir.

Brexit’in ardından Türkiye ve İngiltere, 1 Ocak 2021’de yürürlüğe giren bir serbest ticaret anlaşması imzaladı. Anlaşma, (ABTürkiye Gümrük Birliği’nin yerine geçen) tercihli ticari ilişkileri sürdürmenin yanı sıra gelecekteki ikili ticari ilişkileri geliştirmeyi amaçlıyordu. Zaman içinde İngiltere-Türkiye ticareti büyüdü ve Mart 2022 ile Mart 2023 arasında toplam 23,8 milyar pounda (yaklaşık 800 milyar TL) ulaştı; bu, önceki yıla göre yüzde 20’den fazla artış demektir.

Mevcut anlaşmanın yeniden müzakere edilmesine ilişkin 18 Temmuz’da açıklanan karar, İngiltere’nin özellikle hizmetler ve dijital ticaret alanında Türkiye pazarında yerini genişletme düşüncesinin ardından geldi. Ticaret engellerini ve gümrük vergilerini azaltan güncellenmiş bir anlaşma üzerinde uzlaşıya varılması halinde, bu, İngiltere ile Türkiye arasındaki ekonomik bağları ve daha geniş anlamda işbirliğini daha da derinleştirebilir. Ancak İngiltere-Türkiye ortaklığını güçlendirmeye yönelik bu çaba zaman alacak; yeni bir serbest ticaret anlaşmasının müzakere edilmesi yıllar alabilir ve uygulanması karmaşık olacaktır. Bu aynı zamanda her iki tarafın da uzlaşmaya ve ortak zemin bulmaya istekli olmasını gerektirecektir. Şu ana kadar hem İngiltere’nin hem de Türkiye’nin buna göre harekete geçmeye hazır olduğu görülüyor. İngiltere’de hükümette bir değişiklik olması durumunda serbest ticaret müzakerelerinin veya ikili ilişkilerin genel gidişatının etkilenmesi de pek olası değildir.

GÖÇ, GÜVENLİK VE İSTİKRAR

İngiltere ve Türkiye, artan ticari ilişkilerin yanı sıra jeopolitik işbirliklerini de artırdı. Her iki ülke de çeşitli diplomatik alanlarda işbirliği yaptı ve terörle mücadele çabalarının yanı sıra, özellikle Irak ve Suriye ile ilgili olmak üzere bölgesel istikrarla ilgili konularda diyalog kurdu.

İngiltere ve Türkiye, en son bu yılın başlarında yaşanan depremlerin ardından yapılan kurtarma çalışmaları ile insani yardım ve göç konularında güçlü ikili işbirliği sergiledi. Suriye’deki çatışma nedeniyle ortaya çıkan mülteci krizi, mülteci sayıları yüksek olan her iki ülkeyi de önemli ölçüde etkiledi. Ankara ve Londra, bu sorunları yönetmek ve ele almak ve iç güvenlik kaygıları, ulusal kaynaklar üzerindeki baskılar ve sosyal entegrasyon zorlukları gibi krizle ilişkili riskleri hafifletmenin yollarını bulmak amacıyla bir araya geldi.

Suriye bağlamının ötesindeki göç, özellikle kaçakçılık ve yasa dışı göç, İngiltere’nin AB’den çıkmasından bu yana öncelikli bir alan haline geldi ve bu da 2023 Yasa Dışı Göç Yasası’nın kabul edilmesini sağladı. Dünyanın en büyük mülteci nüfusuna ev sahipliği yapan Türkiye, İngiltere’nin göçle ilgili kaygılarının yönetilmesinde stratejik bir ortak oldu. İngiltere hükümeti geçtiğimiz günlerde insan kaçakçılığı yapan çeteleri çökertmek ve yasa dışı göçle mücadele etmek için Türkiye ile bir anlaşma yaptı. Ülkelerin, her iki ülkenin de yüzleşmeye kararlı olduğu bir sorunu çözen bir anlaşma imzalamaya istekli olmaları, ilişkilerinin güçlendiğinin bir işareti. İngiltere hükümetine göre ortaklık, diğer hususların yanı sıra emniyet kurumları arasındaki istihbarat paylaşımını artıracak olan Türkiye’de bir “mükemmellik merkezi” oluşturulmasını içerecek. Bu, geçen yıl İngiltere İçişleri Bakanlığının, göçmenlerin İngiltere’ye ulaşması için ortak bir rotanın engellenmesine yardımcı olmak amacıyla Türk sınır kuvvetlerine üç milyon sterlinin (yaklaşık 100 milyon TL) üzerinde fon sağladığı mevcut bir ortaklığın üzerine inşa ediliyor.

YATIRIM VE SAVUNMA

Brexit sonrası proje ve ortak portföylerini çeşitlendirmeye çalışan İngiltere, yeni yatırımlara girişiyor. Temmuz ayının başlarında İngiltere hükümeti, Türkiye’de birkaç büyük şehri daha düşük karbonlu bir rotayla birbirine bağlamak üzere tasarlanan yeni bir yüksek hızlı elektrikli demiryolu için 680 milyon sterlin tutarında (yaklaşık 23 milyar TL) kredi garantisini destekleyeceğini duyurdu. Bu plan Mersin, Adana, Osmaniye ve Gaziantep’i birbirine bağlayacak. Adana, Osmaniye ve Gaziantep, bu yılın başlarında meydana gelen depremlerden önemli ölçüde etkilenmişti.

Savunma işbirliği aynı zamanda İngiltere-Türkiye ikili ilişkilerinin derinleşmesine de katkıda bulundu. İki ortak, eğitim ve kapasite geliştirme çabaları, ortak askeri operasyonlar ve savunmayla ilgili ticaret ve teknoloji alışverişinde bulundu. Son yıllarda İngiliz savunma sanayii yetkilileri Türk mevkidaşlarıyla çeşitli anlaşmalar imzaladı. Türkiye birkaç yıldır İn giltere’den silah ithal ediyor (Suriye’deki Türk askerî faaliyetleri nedeniyle 2019 sonlarında Türkiye’ye silah satışına yönelik yeni ihracat lisanslarının kısa süreliğine durdurulmasının ardından, ihracat lisansı 2021’de yeniden başladı). Geçtiğimiz yıl İngiltere Savunma Bakanı Türk mevkidaşı ile bir araya geldi ve her iki ülkenin artan işbirliğine dayanan uzun süredir devam eden bir savunma ortaklığını paylaştığını belirtti.

Ancak İngiltere ile Türkiye’nin stratejik ve dış politika öncelikleri birbirinden farklılaştığında -örneğin Suriye’deki gibi- gerilimler ortaya çıkıyor. Ayrıca Türkiye’nin 2019 yılında Rus yapımı S-400 füze savunma sistemini satın alma kararı, NATO savunma sistemleriyle uyumluluk sorunlarıyla bağlantılı potansiyel güvenlik riskleri nedeniyle ortaklığa duyulan güven konusunda endişeleri artırdı. Özellikle Türkiye’nin Orta Doğu ve Doğu Akdeniz’deki müdahalesiyle ilgili olarak birbiriyle yarışan güvenlik kaygıları, zaman zaman Ankara ve Londra için de zorluklara neden oldu.

Yine de İngiltere-Türkiye bağları güçleniyor ve bunun nedeni sadece ticaret değil. Ülkeler, özellikle Brexit sonrası sıkılaşan göç politikalarıyla bağlantılı olarak, yasa dışı göç ve kaçakçılık gibi köklü sorunlarla mücadele etmek için birlikte çalışıyor ve riskler küresel olarak artmaya devam ettikçe, stratejik ve güvenlik endişeleri birbiriyle yakından örtüşen iki ülke arasındaki savunma işbirliği de gelişiyor. İngiltere ve Türkiye aynı rotayı sürdürürse ilişkileri giderek güçlenecektir.

Kaynak: Odatv.com